Aktualności

W dniu 13 marca odbyło się spotkanie poświęcone 95 rocznicy uruchomienia Elektrowni Garbary. Przybyłych gości powitał Roman Długi przewodniczący Oddziałowej Sekcji Energetycznej i przedstawił program spotkania.

Okolicznościowy referat "95-lat Elektrowni Garbary" wygłosił Jerzy Fiszbach. Pierwsza wzmianka o potrzebie budowy nowej elektrowni powstała w czerwcu 1920r. Spowodowane to było dynamicznym rozwojem Poznania i brakiem możliwości pokrycia zapotrzebowania na energię elektryczną przez Elektrownię Grobla. Nową Elektrownię zlokalizowano na terenie dawnego fortu Czecha. Prace budowlane rozpoczęto 6 października 1925 roku. Projekt architektoniczny elektrowni wykonał inż. Stefan Cybichowski. Pierwszy etap budowy zakończył się 23 listopada 1929 roku uroczystym przekazaniem elektrowni do eksploatacji w obecności prezydenta miasta Cyryla Ratajskiego. Podstawowe wyposażenie elektrowni wówczas stanowiły: dwa turbozespoły (TG1 prod. BBC i TG2 prod. Pierwszej Brneńskiej) o mocy 10 MW każdy, trzy kotły parowe o wydajności 27 t/h pary o ciśnieniu 2,7 MPa, rozdzielnia elektryczna 6 kV. Jeden kocioł dostarczyła firma H.Cegielski Tow. Akc. w Poznaniu, zaś dwa pozostałe H. Cegielski wraz z fabryką “PFMiW Zieleniewski” w Krakowie. Koncepcja budowy i założenia techniczne, jak i sam proces wykonawstwa były dziełem polskich specjalistów. Nasi przodkowie nie mogli wstydzić się nowej elektrowni także pod względem jej sprawności technicznej. Uruchomiona w tym samym okresie elektrownia berlińska Klingerberg miała sprawność  mniejszą o 0.7% od Elektrowni Garbary. W latach okupacji Niemcy podtrzymali polskie zamówienie na dostawę drugiego turbozespołu z Pierwszej Brneńskiej Fabryki Maszyn i jako TG3 o mocy 15 MW wszedł do ruchu 24 listopada 1942 roku. Na przełomie zaś 1941/1942 uruchomiono dwa  dalsze kotły parowe o wydajności 40/50 t/h i ciśnieniu roboczym pary 3,8 MPa. Jeden pochodził z H.Cegielskiego, a drugi z f-my  Germania- Chemitz. Zrealizowano więc II-gi etap budowy elektrowni. Po zakończeniu działań wojennych ze względu znaczne uszkodzenia elektrowni w trakcie bitwy o Cytadelę przerwa w pracy trwała do 25 czerwca 1945r. Uruchomiono wówczas turbozespół TG2 oraz sukcesywnie usuwano dalsze zniszczenia. W latach 1949 – 1952 zrealizowano III etap budowy i osiągnęła ona największą moc w swej historii czyli 65 MW. W ramach tego etapu uruchomiono turbozespół TG 4 prod. Stal-ASEA oraz zabudowano dwa kotły parowe polskiej firmy „Babcock Zieleniewski” w Sosnowcu (trzeci kocioł tej firmy zainstalowano w 1957 roku). Wszystkie kotły miały wydajność pary 50/60 t/h i ciśnienie 3,9 MPa. Lata powojenne w Poznaniu to okres budowy nowych osiedli mieszkaniowych. Elektrownie „Garbary” przekształcono więc w elektrociepłownię z zadaniem dostarczania gorącej wody do zbudowanej miejskiej sieci ciepłowniczej oraz pary technologicznej znajdującym się w pobliżu zakładom. 22 grudnia 1967 roku popłynęło z Garbar pierwsze ciepło do ogrzewania mieszkań i zapewnienia ciepłej wody. Zaczęła się wówczas na Garbarach era kogeneracji. Jej realizacja wymagała modernizacji turbin TG2 i TG3 oraz zbudowania wewnętrznego układu wody sieciowej wraz z wymiennikami ciepłowniczymi. Wobec wzrastających potrzeb moc cieplną Garbar zwiększono poprzez oddanie do eksploatacji w roku 1973 kotła wodnego typu PTWM – 50. Wyburzono także kotły parowe z I etapu i w ich miejsce zbudowano trzy kotły wodne WRp-23 o łącznej mocy 69 MW. Ze względów ekologicznych zbudowano centralny komin o wysokości 100 m. Od 1975 roku spaliny z wszystkich kotłów poddawane były procesowi usuwania z nich popiołu i pyłu. Można powiedzieć, że lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte ubiegłego wieku były okresem największej prosperity Garbar. Niestety rozbudowywana w tym samym czasie Elektrociepłownia Karolin jako młodsza i nowocześniejsza córka stopniowo wypierała z rynku zasłużoną dla Poznania Elektrownię Garbary. W ostatnich latach EC Garbary pełniły rolę źródła szczytowego. Zmniejszające się corocznie zapotrzebowanie na ciepło i starzejące się urządzenia, które wymagały coraz większych nakładów dla spełnienia wymogów ochrony środowiska to przesłanki do podjęcia decyzji o likwidacji urządzeń. Trwałe wyłączenie z eksploatacji nastąpiło 27.07.2015.

W drugiej części prezentację „Zabytki techniki na terenie Elektrowni Garbary” przedstawił Ryszard Kaczmarek. Obiekty wpisane do rejestru zabytków techniki to: budynek maszynowni wraz TG2 i TG3 i nastawnią, budynek kotłowni z kotłem rusztowym, wieża elewatora, rozdzielnia 6kV, budynek pompowni wody chłodzącej, reduta fortu Roon i budynek oczyszczalni wody chłodzącej. Obiekty te są na terenie działki wraz z całą ECI wykupionej w roku 2019 przez firmę Robyg. Niestety przykro jest patrzeć jak dewastowane i rozkradane są obiekty ECI podlegające ochronie zabytków. Na forum spotkania padła propozycja zgłoszenia tego faktu do Miejskiego Konserwatora Zabytków. 

Kolejną prezentację „Czy na pewno zapomniana turbina? Historia turbozespołu T4” przedstawił Michał Wojciechowski. Była to turbina promieniowa produkcji firmy szwedzkiej Stal-ASEA o mocy 30MW. Można powiedzieć, że była to jedna z największych turbin promieniowych w Europie. Uruchomienie turbozespołu Stal-ASEA na terenie elektrowni Garbary nastąpiło 18 maja 1952 roku. Turbina promieniowa była typu DK80. Z turbiną współpracował generator o mocy 37,5 MVA oraz napięciu 6,3 kV. Oczywiście były to dwa generatory po obu stronach turbiny, które pracowały równolegle. Po uruchomieniu T4 ogólna moc zainstalowana w elektrowni Garbary wzrosła do 65 MW. Turbina T4 była łącznie w eksploatacji przez 25 lat. Decyzję o jej likwidacji podjęto w roku 1977, a główną przyczyną były problemy z systemem łopatkowym turbiny oraz brakiem dewiz na zakup nowych wirników w Szwecji. Sytuację komplikowało także nieprzychylne stanowisko ówczesnego Ministerstwa Energetyki wobec dalszej eksploatacji turbin promieniowych w Polsce. W ten sposób ta jedna z największych turbin promieniowych przeszła do historii. Trudno było obecnie znaleźć namacalne ślady po naszej turbinie T4. Zachowały się tylko szczątki dokumentacji, pojedyncze zdjęcia oraz relacje ówczesnych turbiniarzy: Wacława Stryczniewicza, Konstantego Krygiera i Kazimierza Owiesnego.

Miłym akcentem końcowym spotkania były informacje pracowników CLDT P-ń Pawła Grześkowiaka i Ryszarda Wróbla o historii ich laboratorium badań zaworów bezpieczeństwa zlokalizowanego na ECI. Pokazano przykładowe filmy z badań zaworu bezpieczeństwa i głowicy bezpieczeństwa. Badania rozpoczęto w 1964 roku. Były to wtedy pionierskie działania zarówno w Polsce jak i w ówczesnym RWPG. Twórcą laboratorium był Janusz Remlein. Zakończenie działalności laboratorium nastąpiło w maju 2019 r. 

Spotkaniu towarzyszyła wystawa historycznych zdjęć i zachowanej dokumentacji technicznej tej elektrociepłowni.                                                                 

  Roman Michał Wojciechowski

koło zakładowe SIMP przy VPOZ